Proces due diligence (DD) jest kluczowym etapem każdej transakcji korporacyjnej, szczególnie w przypadku fuzji, przejęć czy inwestycji kapitałowych. Polega on na szczegółowej analizie prawnej, finansowej i operacyjnej spółki, której celem jest zidentyfikowanie ryzyk oraz określenie rzeczywistego stanu prawnego i biznesowego przedsiębiorstwa. Jak przeprowadzić analizę prawną zgodnie z przepisami, jakie obszary uwzględnić i na co zwrócić szczególną uwagę? W tym artykule wyjaśniamy kluczowe aspekty due diligence prawnego, bazując na obowiązujących regulacjach oraz praktyce rynkowej. § Due Diligence w praktyce: Jak prawidłowo przeprowadzić analizę prawną spółki?

‍

Due Diligence w praktyce: Jak prawidłowo przeprowadzić analizę prawną spółki?

‍

Podstawa prawna procesu due diligence

Due diligence w Polsce nie jest regulowane wprost przepisami prawa, ale opiera się na normach dotyczących transakcji gospodarczych oraz zasadach dobrej praktyki biznesowej. Podstawą prawną do przeprowadzenia DD są przepisy Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.), zwłaszcza te dotyczące obowiązków informacyjnych wspólników i zarządu wobec nabywców udziałów lub akcji.

‍

Zgodnie z art. 187 k.s.h., sprzedający ma obowiązek ujawnić wszystkie istotne informacje dotyczące spółki, a kupujący powinien zachować należytą staranność przy ich weryfikacji. Ponadto art. 15 § 1 k.s.h. zobowiązuje zarząd do działania w interesie spółki, co obejmuje przekazywanie rzetelnych informacji inwestorom.

‍

Warto również pamiętać o regulacjach dotyczących ochrony danych osobowych (RODO) oraz przepisach antymonopolowych, które mogą wpływać na przebieg i zakres due diligence. Przykładowo, w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2016 r. (IV CSK 202/15) wskazano, że brak pełnej transparentności w procesie due diligence może być uznany za naruszenie obowiązków informacyjnych i skutkować odpowiedzialnością cywilną.

‍

Zakres i cele analizy prawnej spółki

‍

Analiza prawna spółki w ramach due diligence obejmuje kilka kluczowych obszarów:

Struktura korporacyjna – Weryfikacja dokumentów założycielskich, takich jak umowa spółki, statut, wpisy w KRS oraz uchwały organów spółki. Celem jest ustalenie, czy spółka działa zgodnie z przepisami i czy jej struktura nie budzi zastrzeżeń prawnych.
Zobowiązania umowne – Przegląd umów handlowych, kredytowych, licencyjnych czy leasingowych w celu oceny ryzyk wynikających z zapisów kontraktowych.
Prawo pracy – Sprawdzenie zgodności umów o pracę, regulaminów i polityk HR z przepisami kodeksu pracy.
Zagadnienia regulacyjne – Ocena zgodności działalności spółki z wymogami sektorowymi (np. finansowymi, farmaceutycznymi).
Spory i postępowania – Analiza toczących się i potencjalnych postępowań sądowych, administracyjnych lub arbitrażowych.
Prawa własności intelektualnej – Ocena rejestracji znaków towarowych, patentów i praw autorskich.

‍

Celem analizy prawnej jest nie tylko identyfikacja potencjalnych ryzyk, ale także ocena, jak te ryzyka mogą wpłynąć na wartość transakcji. Z perspektywy inwestora brak należytej staranności w procesie DD może prowadzić do znacznych strat finansowych lub sporów prawnych.

‍

Etapy przeprowadzania due diligence prawnego

‍

Przygotowanie

Na tym etapie strony transakcji ustalają zakres analizy prawnej i podpisują umowę o zachowaniu poufności (NDA). NDA jest kluczowe dla ochrony interesów spółki udostępniającej dane wrażliwe. Przykład orzecznictwa: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 listopada 2018 r. (I ACa 679/17) potwierdza, że naruszenie NDA może skutkować roszczeniami odszkodowawczymi.

‍

Zbieranie dokumentacji

Dokumenty są udostępniane w tzw. Data Room – fizycznym lub wirtualnym. Zarząd spółki jest zobowiązanydo przekazania wszystkich wymaganych dokumentów, zgodnie z art. 74 § 1 Kodeksu spółek handlowych, który nakłada na zarząd obowiązek udostępnienia ksiąg i dokumentów spółki w celu realizacji czynności due diligence. Na tym etapie kluczowe jest także weryfikowanie, czy wszystkie dokumenty są aktualne, kompletne i zgodne z wymaganiami prawnymi.

‍

Analiza i ocena dokumentów

Specjaliści prawni analizują otrzymane dokumenty pod kątem ryzyk i potencjalnych problemów prawnych. Warto zwrócić uwagę na obszary, w których brak spójności lub sprzeczność z przepisami może mieć istotne znaczenie dla transakcji. Na przykład umowy zawierające klauzule niedozwolone lub brak wymaganych licencji mogą znacząco wpłynąć na wycenę spółki.

‍

Przygotowanie raportu due diligence

Raport końcowy to kluczowy dokument, który przedstawia wyniki analizy, w tym zidentyfikowane ryzyka, zalecenia oraz potencjalne konsekwencje prawne. Raport powinien być podzielony na sekcje tematyczne i wskazywać priorytety dla inwestora. Ważne jest, aby raport wskazywał nie tylko problemy, ale także możliwe rozwiązania, np. renegocjowanie kluczowych umów lub uzyskanie brakujących zezwoleń.

‍

Finalizacja i rekomendacje

Na podstawie raportu inwestor podejmuje decyzję dotyczącą dalszych działań. Może to obejmować renegocjację warunków transakcji, wprowadzenie dodatkowych zabezpieczeń lub odstąpienie od transakcji, jeśli ryzyka są zbyt wysokie.

‍

Najczęstsze problemy wykrywane podczas analizy prawnej

‍

Nieuregulowany status prawny nieruchomości

Wiele spółek korzysta z nieruchomości, które mają niejasny status prawny – np. są objęte hipoteką, nieuregulowanym stanem prawnym lub toczącymi się sporami. Tego typu problemy mogą znacząco obniżyć wartość spółki lub wymagać dodatkowych nakładów finansowych na ich uregulowanie.

‍

Nieprawidłowości w umowach

Często spotykanym problemem są umowy zawarte w sposób niezgodny z przepisami prawa, np. brak odpowiednich podpisów lub klauzul ochronnych. Na przykład w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2015 r. (III CSK 246/14) podkreślono, że brak formalnych zapisów w umowie może skutkować jej nieważnością.

‍

Nieujawnione postępowania sądowe

Toczące się spory sądowe lub administracyjne, o których inwestorzy nie zostali poinformowani, mogą stanowić istotne ryzyko dla przyszłości spółki.

‍

Brak zgodności z przepisami sektorowymi

W przypadku spółek działających w sektorach regulowanych, takich jak farmacja czy energetyka, brak wymaganych pozwoleń lub licencji może skutkować karami administracyjnymi lub koniecznością wstrzymania działalności.

‍

Rekomendacje dla inwestorów i prawników przeprowadzających due diligence

Staranność w weryfikacji
Każdy dokument powinien być dokładnie sprawdzony pod kątem kompletności i zgodności z przepisami prawa. Warto korzystać z check-list, które obejmują wszystkie kluczowe obszary analizy.
Dbanie o zachowanie poufności
W trakcie due diligence należy przestrzegać zasad ochrony danych, zwłaszcza tych wrażliwych. Należy również pamiętać, że przetwarzanie danych osobowych w ramach due diligence musi być zgodne z RODO, co wymaga od stron odpowiednich zabezpieczeń i polityk.
Współpraca z innymi ekspertami
Analiza prawna to tylko jeden z elementów due diligence. Współpraca z ekspertami finansowymi, technologicznymi czy operacyjnymi pozwala uzyskać pełniejszy obraz sytuacji spółki.
Raportowanie ryzyk
Warto jasno komunikować ryzyka inwestorowi, wskazując nie tylko potencjalne problemy, ale także sposoby ich rozwiązania.
Monitorowanie zmian prawnych
Zmiany w przepisach mogą wpłynąć na ocenę spółki. Warto uwzględniać aktualne regulacje oraz planowane nowelizacje, które mogą wpłynąć na działalność analizowanej spółki.

‍

Proces due diligence prawnego to jeden z najważniejszych etapów każdej transakcji korporacyjnej. Przeprowadzony rzetelnie, pozwala nie tylko na identyfikację ryzyk, ale także na wypracowanie strategii ich minimalizacji. Kluczowe znaczenie ma przestrzeganie przepisów prawa, uwzględnianie orzecznictwa oraz działanie w sposób zgodny z najlepszymi praktykami rynkowymi. Dzięki temu inwestorzy zyskują nie tylko pewność co do stanu prawnego spółki, ale także możliwość podejmowania świadomych decyzji biznesowych.